บุคลากรที่ทำงานในสายฝึกอบรมและพัฒนาบุคลากรจำนวนไม่น้อย มีความหวังความฝันไว้อยากที่จะเป็นวิทยากรมืออาชีพ ซึ่งนับได้ว่าเป็นวิชาชีพหนึ่งที่มีเกียรติในสังคมไทย และเป็นการประกอบอาชีพที่คุณสามารถเรียกตัวเองได้ว่า อาจารย์ โดยที่ไม่ต้องไปทำงานในมหาวิทยาลัย และได้รับการรับรองจากสภามหาวิทยาลัย หรือสำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา ให้เป็นอาจารย์ตามนัยตัวบทกฎหมาย
บางทีคำเรียกแทนตัวนี้ ก็ชวนให้ระรื่นหู และจุดประกายความใฝ่ฝันสำหรับคนจำนวนไม่น้อย
แต่การจะก้าวไปเป็นวิทยากรมืออาชีพได้นั้น ไม่ใช่จะเป็นกันได้ง่าย ๆ ครับ อาจารย์มหาวิทยาลัย ที่ได้ชื่อว่าเก่งกล้าในการสอนนักศึกษามาเป็นเวลานมนาน เมื่อก้าวมาเป็นวิทยากรอาชีพเพื่อสร้างการเรียนรู้ให้กับบุคลากรของหน่วยงานภายนอก โดยเฉพาะในภาคธุรกิจเอกชน ถึงกับตกม้าตายเพราะความเชื่อมั่นในฝีมือของตนเองฝ่ายเดียวมาก็มีไม่น้อย
ความที่วิทยากรมืออาชีพไม่ได้เป็นง่าย ๆ ก็มีหลายท่านสอบถามอย่างไม่เป็นทางการกันมา ผมก็เลยไปค้นคว้าหาข้อมูลมาตอบ เอาเป็นว่าขออ้างอิงชาวต่างประเทศนิดหน่อยนะครับ กล่าวคือ ผลงานของ Scott B. Parry. ในงานเขียนเป็นหนังสือชื่อ Evaluating the Impact of Training ตีพิมพ์เมื่อปี ค.ศ.1997 โดย American Society For Training and Development เดี๋ยวมาดูกันครับ
และก็เช่นกัน เนื่องจากการบ่งบอกว่าเป็นวิทยากรมืออาชีพมันบอกยาก ผมเองจึงขอเรียกว่า คนที่มีอาชีพเป็นวิทยากร ไปก่อนครับ นอกจากนี้ จากที่ผมจั่วหัวว่า สมรรถนะ หรือที่บางท่านเรียกว่า ความสามารถนั้น ในที่นี้ก็คือ Competency ครับ คำคำดังกล่าวนั้น สรุปความอย่างย่อ ๆ ที่สุดได้ว่า ความรู้ ทักษะ เจตคติ คล้องรวมไปถึงค่านิยมในการนำไปปฏิบัติสิ่งใดสิ่งหนึ่งที่ตนเองรับผิดชอบอยู่ ซึ่งแสดงออกมาเป็นพฤติกรรมของการทำงานเพื่อให้ประสบความสำเร็จได้
30 สมรรถนะต่อไปนี้ ใช้กับคนที่มีอาชีพวิทยากร ซึ่งทำหน้าที่หลักในการเป็นผู้อำนวยความสะดวกในการเรียนรู้ที่น่าสนใจ ท่านผู้อ่านสามารถนำไปใช้เป็นกรอบแนวทางของการพัฒนาตนเองได้ครับ
1) รู้จิตวิทยาการศึกษา หรือจิตวิทยาการเรียนรู้ของมนุษย์เรานี่ล่ะ โดยสามารถเข้าใจและประยุกต์ใช้กระบวนการเรียนรู้ รู้สาเหตุของพฤติกรรม รู้ว่ามนุษย์เรียนรู้ได้อย่างไร มนุษย์หาความรู้อย่างไร เจตคติ ทักษะต่าง ๆ ที่สามารถถ่ายทอดได้ โดยผ่านกระบวนการฝึกอบรม
2) สามารถวิเคราะห์พฤติกรรมและงาน แยกแยะแนวคิด และกระบวนการจัดการในการทำงานให้ง่ายขึ้น จัดลำดับขั้นตอนการเรียนรู้ใหม่ วิเคราะห์ และสังเคราะห์ทักษะต่าง ๆ ได้
3) รู้จักการสอนแบบสอนผู้ใหญ่ และการสอนแบบสอนเด็ก มีความสามารถในการสอนแบบผู้ใหญ่สอนผู้ใหญ่ ใช้ผู้เข้ารับการฝึกอบรมเป็นแหล่งความรู้มากกว่าทำหน้าที่แบบพ่อแม่สอนเด็ก ซึ่งผู้เข้ารับการฝึกอบรมพึ่งพาผู้สอน มิใช่พึ่งพาซึ่งกันและกัน
4) มีความสามารถในการเป็นผู้กระตุ้นเร่งเร้า และนักบรรยาย ทำหน้าที่เป็นผู้กระตุ้น จัดประสบการณ์การเรียนรู้ และอำนวยความสะดวกมากกว่าผู้บรรยายที่เป็นผู้ให้ข้อมูลอย่างมาก
5) ใช้โสตทัศนูปกรณ์สนับสนุนได้ โดยสามารถเลือกใช้โสตทัศนูปกรณ์ทั้งฮาร์ดแวร์และซอฟแวร์ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ (สไลด์ เครื่องฉายข้ามศีรษะ ฟลิปชาร์ท กระดานไวท์บอร์ด วีดีทัศน์ คอมพิวเตอร์ช่วยสอน การเรียนรู้แบบโปรแกรม)
6) สอนเป็น ทั้งการสอนแบบดันและการสอนแบบดึง สามารถสอนแบบดันผลักดันข้อมูลให้ผู้เรียน (การสอนแบบบรรยาย) และการสอนแบบดึง ดึงความรู้จากผู้เรียนโดยวิธีการของโสกราตีส เลือกใช้แต่ละวิธีการให้เหมาะสม
7) ใช้กระบวนการกระตุ้น ตอบสนอง ข้อมูลย้อนกลับ สามารถให้ข้อมูลในลักษณะ มีปฏิสัมพันธ์ การมีส่วนร่วม ดึงให้มีการตอบสนองบ่อย ๆ วิธีการง่ายก็คือลำดับขั้นการเรียนรู้ จะเป็นห่วงโซ่แบบกระตุ้น การตอบสนอง ข้อมูลย้อนกลับ ได้เป็นอย่างดีทีเดียว
8) ให้หลักการแล้วยกตัวอย่างในระหว่างการสอนหรืออบรมได้ สามารถใช้อุปมาอุปมัย เปรียบเทียบมีเกร็ดความรู้ อธิบาย กรณีศึกษา และทำเป็นแบบอย่าง แสดงให้เห็นภาพ รูปแบบการให้ความรู้แบบมีชีวิตชีวา เกี่ยวข้องสัมพันธ์ ยกตัวอย่างที่สามารถจำได้แม่นยำ
9) มีทักษะในการจัดระบบความคิดเป็นขั้นตอนของผู้เรียนรู้ โดยสามารถจัดระบบความคิดสื่อเป็นไปตามลำดับได้อย่างดีที่สุด (ตามหลักเหตุผล หลักจิตวิทยา และเป็นไปตามลำดับขั้นตอน) ตรงกับความต้องการของผู้เรียน ความสนใจและความสามารถที่จะจดจำได้
10) มีทักษะในการการสอนงานและการให้คำปรึกษา สามารถยอมรับความต้องการ การเรียนรู้ ค่านิยมปัญหาต่าง ๆ และสนองตอบช่วยเหลือแต่ละคนได้อย่างเหมาะสม ให้คำปรึกษา ใช้ระบบเพื่อนช่วยเพื่อน เป็นคู่ ๆ หรือมอบหมายงานพิเศษให้ทำ
11) สามารถจัดสิ่งอำนวยความสะดวก สามารถจัดสภาพแวดล้อมที่ก่อให้เกิดการเรียนรู้ ใช้สิ่งอำนวยความสะดวกที่เหมาะสม และดูแลความสะดวกทางกายภาพตอบสนองการเรียนรู้ของผู้รับการฝึกอบรม
12) สามารถที่จะบริหารจัดการกับการบันทึกต่าง ๆ สามารถเก็บรักษาบันทึกความก้าวหน้าของผู้เรียน รวมทั้งการปฏิบัติการ จัดเป็นแฟ้มอย่างเป็นระบบตลอดทั้งวัสดุการเรียนรู้ต่าง ๆ (แบบฝึกหัด แบบทดสอบ สถานการณ์จำลอง ขอบข่ายวัตถุประสงค์การเรียนรู้ต่าง ๆ)
13) สามารถวิจัยเพื่อความรู้ที่ทันสมัย สามารถติดตามเพื่อความต้องการใหม่ ๆ และโอกาสสำหรับผู้เรียนและการเปลี่ยนแปลงองค์การ โดยการวิจัยหาข้อมูลใหม่ ๆ และนำผลมาใช้เป็นแบบฝึกปฏิบัติ ในชั้นเรียน
14) ตระหนักสำนึกและรักองค์การ ทั้งองค์การของตนเอง และองค์การของลูกค้าที่เชิญไปเป็นวิทยากร โดยสามารถตีความและแปรเปลี่ยนเนื้อหาวิชาให้ตรงกับกลยุทธ์ บรรทัดฐาน โครงสร้าง วัฒนธรรม เครือข่ายอำนาจ (การเมือง) และเป้าหมายขององค์การ เพื่อมุ่งให้บรรลุภารกิจขององค์การ
15) สามารถกำหนดวัตถุประสงค์เชิงพฤติกรรมได้อย่างเหมาะสม สามารถเตรียมการและสื่อความให้ผู้เข้ารับการฝึกอบรมเข้าใจวัตถุประสงค์ของแต่ละรายวิชาได้อย่างชัดเจน เชิงพฤติกรรม (มุ่งผลลัพธ์) ผลลัพธ์ที่ผู้เข้ารับการฝึกอบรมจะได้รับจากการสังเกต หรือวิธีวัดผลด้วยวิธีการต่าง ๆ
16) มีความสามารถในการใช้คอมพิวเตอร์ สามารถใช้คอมพิวเตอร์เป็นเครื่องช่วยสอนในการดำเนินการสอนให้ผู้เรียนเกิดความก้าวหน้าทั้งปัจเจกบุคคลและกลุ่ม รวมทั้งการดำเนินการการปฏิบัติการ ของกลุ่มก้าวหน้า
17) มีทักษะการเขียน โดยสามารถเขียนเอกสารประกอบรายวิชา แบบทดสอบง่าย ๆ รายงานโปรแกรมและโครงการ บทคัดย่อ ใช้ภาษาจูงใจ ตอบสนองความต้องการของผู้อ่าน
18) มีทักษะการนำเสนอด้วยวัจนะภาษา คือ ภาษาที่ไม่ใช่คำพูดว่างั้นเถอะ โดยสามารถพูดได้อย่างน่าฟังสร้างความสนใจ ใช้ภาษาดี ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลง ชัดเจน สร้างบทสนทนา บทพูด ใช้ภาษามีสีสัน อารมณ์ขัน ใช้ภาษาท่าทางประกอบได้อย่างเหมาะสม
19) มีทักษะการตั้งคำถาม สามารถใช้รูปแบบของคำถามต่าง ๆ ได้อย่างดี (ทางตรง ทางอ้อม แบบประเมินตนเอง สะท้อนความคิด, วาทศิลป์) เพื่อดึงข้อเท็จจริง และความรู้สึกได้อย่างง่ายดาย
20) สามารถในการทดสอบตามเกณฑ์ สามารถสร้างและใช้แบบทดสอบเพื่อวัดความก้าวหน้าของผู้เรียน เพื่อวินิจฉัยพฤติกรรม วัดผลแต่ละคนตามความเหมาะสม
21) มีทักษะการฟังและการให้ข้อมูลย้อนกลับ สามารถในการฟังได้อย่างมีประสิทธิผล วิเคราะห์วัตถุประสงค์ ความหมาย คำพูดและเนื้อหาของผู้พูด ย้ำและให้ข้อมูลย้อนกลับเพื่อความเข้าใจที่ชัดเจน
22) มีทักษะการมอบหมายงาน สามารถมอบหมายงานหรือมอบความรับผิดชอบ อำนาจหน้าที่ได้อย่างเหมาะสมสำหรับผู้เรียนและคณะเพื่อสนับสนุนการทำงานที่มีประสิทธิผลของแต่ละคน
ต้องการขององค์การ และผู้เข้ารับการฝึกอบรมเพื่อกำหนดกรอบเวลาของรายวิชา
24) เป็นแบบอย่างของผู้มีบารมี สามารถทำให้ผู้เรียนเอาแบบอย่างซึ่งผู้เรียนจะเคารพ นับถือ และต้องการแข่งดี (เรียนรู้จากพฤติกรรมที่เป็นแบบอย่างและจากกระบวนการเรียนรู้)
25) มีทักษะการออกแบบการสอน สามารถพัฒนาวิธีการสอนสื่อ และวัสดุการตามหลักการการออกแบบและระบบการสอนที่กำหนดเพื่อให้เนื้อหาวิชาทันสมัยและมีผลกระทบต่อผู้เรียนสูง
26) นิยมในการเครือข่ายการติดต่อ สามารถรักษาสัมพันธ์การติดต่อกับผู้สอนคนอื่น ๆ และแหล่งความรู้ในองค์การ (เครือข่ายที่มีอิทธิพล มีเวลา มีความสามารถพิเศษ และมีความทันสมัย)
27) รู้และเข้าใจโมเดลการเรียนรู้ 3 ขั้นตอน โดยสามารถทำให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้จาก 3 ขั้นตอน (บอก แสดง ลงมือทำ) กับทุกแนวคิดใหม่ ทักษะและกระบวนการที่นำเสนอ
28) มีความรู้และเข้าใจเงื่อนไขของการเรียนรู้ สามารถกำหนดเงื่อนไขกับผู้เรียนใหม่ แต่ละคนกำหนดพฤติกรรมก่อนเรียน (สิ่งที่รู้มาแล้วรวมถึงความรู้สึกด้วย) และพฤติกรรมหลังเรียน (สิ่งที่พวกเขาสามารถทำได้) เมื่อจบคอร์ส
29) มีทักษะการสอนแบบต่อเนื่องและความไหลลื่น สามารถดำเนินการสอนได้อย่างต่อเนื่องและไหลลื่นตามวัตถุประสงค์ย่อยๆ ทดสอบใช้ข้อความเชื่อมต่อ และเขียนเป็นแผนภาพแสดงความก้าวหน้าของผู้เรียน ผู้เรียนเห็นภาพรวมและทิศทาง
30) ผู้เรียนเป็นศูนย์กลาง สามารถธำรงรักษาให้ผู้เรียนเป็นศูนย์กลางดึงความสามารถของผู้เรียนให้เขาได้พบความต้องการของตนเพื่อจะได้เป็นผู้เชี่ยวชาญหรือทำหน้าที่และปรับปรุงการปฏิบัติการในฐานะผู้เข้ารับการฝึกอบรม
คราวนี้ หากท่านผู้อ่านต้องการทราบสมรรถนะของท่านล่ะจะทำอย่างไรดีน้า....
วิธีง่าย ๆ ที่แนะนำคือ ลองทำการประเมินตนเอง โดยใช้ข้อคำถาม 30 ข้อเป็นตัวตั้ง และใช้อัตราส่วนคะแนน 5 ระดับคือ 5 = ยอดเยี่ยม 4 = เหนืออัตราเฉลี่ย 3 = อัตราเฉลี่ย 2 = ต่ำกว่าอัตราเฉลี่ย 1 = ต้องปรับปรุง แล้วให้คะแนนตัวเอง หรืออาจจะลองให้เพื่อนรอบข้างที่เคยฟังท่านบรรยายให้ความรู้ให้คะแนนดู (ด้วยใจเป็นกลางและสร้างสรรค์) หากผลคะแนนรวมเกิน 90 เอาเป็นว่า ผ่านเกณฑ์
แต่ก็ต้องยอมรับว่าไม่มีเครื่องมือใดวัดได้เท่าตัวเอง ตัวเองที่จะต้องพัฒนาให้ความเก่งเพิ่มมากขึ้นเรื่อย ๆ เป็นลำดับ วิธีการฝึกอบรมตัวเองง่าย ๆ ก็อาจจะเริ่มด้วยการเป็นวิทยากรภายใน จากจุดเล็ก ๆ ของการสร้างทักษะการสอนงานให้กับน้อง ๆ และเพื่อนร่วมงานก็ดีไม่น้อยครับ
อย่างไรก็ดี ขอให้กำลังใจทุกท่าน เพื่อเติมความฝันให้เป็นจริงได้โดยเร็ว สำหรับผม ยังยากส์ครับ....
Source : Scott B. Parry. (1997). Evaluating the Impact of Training. New Jersey: American Society For Training and Development, pp. 67-69.
|
